PANDEMİ DÖNEMİNİN VE COVID-19 FOBİSİNİN İMALAT SANAYİİNDE ÇALIŞAN TÜKETİCİLERİN BESİN SATIN ALMA VE YEME DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Abstract

Bu araştırma, içinde yaşamakta olduğumuz pandemi döneminde, Covid-19 fobisinin imalat sanayiinde çalışan tüketicilerin beslenme alışkanlıklarına, besin satın alma ve yeme davranışlarına etkisini incelenmek, pandemi öncesi döneme kıyasla katılımcıların beslenme alışkanlıklarında, satın alma davranışlarında ve yeme davranışlarında değişiklik olma durumunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yüz yüze uygulanan anket formu ile katılımcıların karakteristik özellikleri, beslenme alışkanlıkları ve besin satın alma davranışları sorgulanmıştır. COVID-19 Korkusu Ölçeği kullanılarak katılımcıların Covid-19 korku düzeyleri belirlenmiştir. Kontrolsüz yeme, duygusal yeme, bilişsel kısıtlama alt gruplarından oluşan Üç Faktörlü Yeme Ölçeği (TFEQ-R21) kullanılarak katılımcıların yeme davranışları saptanmıştır. Çalışmada 200 gönüllü katılımcı yer almış olup, %72’si erkek, %28’i kadındır. Dünya Sağlık Örgütü Beden Kütle İndeksi gruplandırmasına göre, katılımcıların %42,5’inin normal ağırlıkta, %40,5’inin pre-obez, %12,5’inin 1.derece obez, %2,5’inin düşük kilolu, %2’sinin 2.derece obez olduğu belirlenmiştir. Pandemi öncesi hiç spor/yürüyüş yapmayanların oranı pandemi döneminde artmıştır (sırasıyla %31, %35). Tüketicilerin ana öğün ve ara öğün tüketim sayısı, öğün atlama durumları, ögün atlama nedenleri ve vücut ağırlıklarında pandemi dönemi ve pandemi öncesi dönem arasında farklılıklar saptanmıştır (proportional z test, p<0,05). Katılımcıların %75’inin beslenme destek ürünlerini hiç kullanmadığı görülmüştür. beslenme destek ürünlerini hali hazırda kullananların oranı %22’dir. Bunlardan %3’ü Kullanmaya yeni başlamıştır. Katılımcıların satın alma davranışlarını etkileyen faktörlerden güvenilirlik ve ambalaj faktörü skoru pandemi döneminde (25,86±3,62) pandemi öncesine (25,33±3,98) göre istatistiksel bakımdan anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Fiyat duyarlılığı faktörü skoru ise pandemi döneminde (7,80±1,97) pandemi öncesine (7,89±1,93) göre daha düşük bulunmuş olup farklılık istatistiksel olarak anlamlıdır. (p<0,05). Üç Faktörlü Yeme Ölçeği Duygusal Yeme alt grubu ortalama değeri kadınlarda (15,73±5,05), erkeklere (15,68±4,95) göre anlamlı bir şekilde daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Pandemi döneminde Üç Faktörlü Yeme Ölçeği bilişsel kısıtlama alt grubunda, bilişsel kısıtlama ile çayda şeker tüketim miktarı arasında negatif yönde anlamlı korelasyon bulunurken (p<0,01), kahve tüketim miktarı ile pozitif yönde anlamlı bir korelasyon bulunmuştur (p<0,05). Buna göre bilişsel kısıtlama arttıkça çayda sadece şeker kullanımı azalmış, kahvede ise tüketim miktarı artmıştır. Ayrıca bilişsel kısıtlama ile pandemi dönemi kişisel ağırlık değerlendirmesi arasında pozitif yönde anlamlı bir korelasyon tespit edilmiştir (p<0,01). Pandemi döneminde duygusal yeme ile çayda şeker tüketim miktarı arasındaki korelasyon negatif yönde anlamlı bulunurken (p<0,05), kahve tüketim miktarı arasındaki korelasyonun pozitif yönde anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0,05). Ayrıca duygusal yeme ile pandemi dönemi kişisel ağırlık değerlendirmesi arasında pozitif yönde anlamlı bir korelasyon tespit edilmiştir (p<0,01). Pandemi döneminde kontrolsüz yeme davranışı ile kişisel ağırlık değerlendirmesi arasında da pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0,01). Katılımcıların koronavirüs korkusunun ortaya yakın bir düzeyde (18,24±6,48) olduğu görülmüştür. Pandemi döneminde Covid-19 fobisi ile; su tüketimi arasında negatif yönde (p<0,01), alkol kullanım sıklığı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0,05).Covid-19 fobisi ile egzersiz yapma sıklığı arasında negatif yönde korelasyon belirlenmiştir (p<0,05). Pandemi döneminde Covid-19 fobisi ile ‘ürün bilgisine verilen önem (p<0,05) ve ‘korunmuş besinler’ satın alma arasında istatistiksel olarak pozitif yönde anlamlı bir korelasyon olduğu görülmüştür (p<0,01). Diğer bir ifade ile Covid-19 fobisi arttıkça tüketicilerin ürün bilgisine verdiği önem ve konserve, dondurulmuş besinler gibi korunmuş besinlere yönelimleri artmıştır. Covid-19 fobisi ile kontrolsüz yeme arasındaki korelasyon pozitif yönde önemli bulunmuştur(p<0,05). Yani Covid-19 fobisi arttıkça kontrolsüz yeme davranışı de artmaktadır.